Διορισμοί εκπαιδευτικών: Μύθοι και πραγματικότητες

Του

Νίκου Τορναρίτη

Βουλευτή

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι νέοι εναποθέτουν τις ελπίδες τους για επαγγελματική εξασφάλιση στον τομέα της δημόσιας εκπαίδευσης. Την τελευταία τριετία περίπου 3500 απόφοιτοι εγγράφονται κάθε χρόνο στους πίνακες διοριστέων (600 δημοτική/ προδημοτική, 2500 μέση γενική και 400 τεχνικοί). Αυτή τη στιγμή περίπου 31200 άτομα αναμένουν να εξασφαλίσουν σε κάποια φάση τη ζωή τους διορισμό στη δημόσια εκπαίδευση. Τα δεδομένα όμως δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά, γιατί ουσιαστικά έκλεισαν για τους νέους οι πόρτες του δημόσιου εκπαιδευτικού τομέα.

Στη μέση γενική εκπαίδευση όλοι οι κλάδοι είναι κορεσμένοι. Ο αριθμός των ατόμων που περιμένουν διορισμό είναι απαγορευτικός για τις πλείστες ειδικότητες. Θα μπορούσε να υποστηρίξει κάποιος ότι όσοι πρόλαβαν, πρόλαβαν. Οι αριθμοί που εμφανίζονται στους καταλόγους είναι κατηγορηματικοί, αυτοί που τελειώνουν τώρα τις σπουδές τους δεν θα διοριστούν ποτέ, αν δεν αλλάξει κάτι δραματικά. Οι εκτιμήσεις για το μόνιμο διορισμό φιλολόγων, μαθηματικών, οικονομολόγων, γυμναστών, καθηγητών πληροφορικής ξεπερνούν τα 35 χρόνια. Δηλαδή, στην καλύτερη περίπτωση, ένας εικοσιτετράχρονος που θα εγγραφεί φέτος στον κατάλογο, θα εξασφαλίσει μόνιμο διορισμό όταν θα είναι 59 χρονών.

Τα αριθμητικά δεδομένα δεν τυγχάνουν αμφισβήτησης. Πρέπει, επίσης, να λάβουμε υπόψη ότι η έκταση του προβλήματος κάθε χρόνο θα διογκώνεται γιατί αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των αποφοίτων και μειώνεται ο αριθμός των μαθητών στα σχολεία. Φαίνεται, επομένως, ότι με τα υφιστάμενα δεδομένα και την υπάρχουσα κυβερνητική πολιτική, ο διορισμός νέων εκπαιδευτικών στη δημόσια εκπαίδευση αποτελεί μύθο. Μια σωστή πολιτική στον τομέα αυτό θα πρέπει να στηριχτεί σε πέντε βασικούς άξονες:

1. Ποιοτική βελτίωση της εκπαίδευσης.

2. Επέκταση δημόσιου σχολείου.

3. Υιοθέτηση μηχανισμών που διασφαλίζουν το διορισμό των πιο ικανών εκπαιδευτικών.

4. Στοχευμένος επαγγελματικός προσανατολισμός στην αγορά εργασίας.

5. Σύγχρονο σύστημα αξιολόγησης και ανέλιξης των εκπαιδευτικών.

Ποιοτική βελτίωση της εκπαίδευσης

Στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, στοχευμένα μέτρα βελτίωσης της ποιότητας της εκπαίδευσης μπορούν να συνεισφέρουν στην απορρόφηση σημαντικού αριθμού εκπαιδευτικών. Πέρα από τη μείωση του αριθμού των μαθητών ανά τάξη, την εργαστηριοποίηση μαθημάτων, τη στήριξη μαθητών με μαθησιακές και άλλες δυσκολίες και τη μείωση του ωραρίου των εκπαιδευτικών, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης πολιτικής επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, θα ήταν χρήσιμη η αξιοποίηση εκπαιδευτικών για σκοπούς συνεχούς ενδοϋπηρεσιακής κατάρτισης εντός της σχολικής μονάδας. Θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν προσοντούχοι εκπαιδευτικοί εντός της σχολικής μονάδας για παραγωγή ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού που να ανταποκρίνεται στις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες των μαθητών κάθε μονάδας.

Επέκταση δημόσιου σχολείου

Με λύπη μας παρατηρούμε ότι τα τελευταία χρόνια η κυβέρνηση δεν στηρίζει το θεσμό του ολοήμερου σχολείου. Η επέκταση του ολοήμερου σχολείου σε μεγαλύτερο αριθμό δημοτικών σχολείων και η υιοθέτηση του θεσμού στη μέση εκπαίδευση μπορούν να συνεισφέρουν όχι μόνο στην εργοδότηση περισσότερων εκπαιδευτικών, αλλά και στην ουσιαστική βελτίωση της προσφερόμενης δημόσιας εκπαίδευσης στον τόπο μας και στην αντιμετώπιση του φαινομένου της παραπαιδείας.

Υιοθέτηση μηχανισμών που διασφαλίζουν το διορισμό των πιο ικανών εκπαιδευτικών

Το υφιστάμενο σύστημα διορισμού με βάση τη σειρά αρχαιότητας δεν μπορεί πλέον να ανταποκριθεί στις ανάγκες ενός σύγχρονου συστήματος παιδείας. Πλείστες όσες ευρωπαϊκές χώρες έχουν προχωρήσει στην υιοθέτηση μηχανισμών του διασφαλίζουν το διορισμό των πιο ικανών εκπαιδευτικών. Για παράδειγμα, σε αρκετές χώρες έχει διαχωριστεί το πτυχίο από τον επαγγελματικό τίτλο. Όσοι απόφοιτοι ενδιαφέρονται να εργαστούν στην εκπαίδευση, υποχρεούνται να παρακολουθήσουν ειδικά προγράμματα παιδαγωγικής κατάρτισης που συνδυάζουν πρακτική εξάσκηση και θεωρητική εκπαίδευση.

Τέτοια προγράμματα, όπως το ΕUFM στη Γαλλία διαθέτουν πολύ αυστηρούς μηχανισμούς αξιολόγησης και ελέγχουν και διασφαλίζουν την ποιότητα των εκπαιδευτικών που θα αποκτήσουν πιστοποιητικό εξάσκησης επαγγέλματος. Στην Ελλάδα, το 2013 όλοι οι διορισμοί εκπαιδευτικών θα γίνονται πλέον μέσω του συστήματος εξετάσεων ΑΣΕΠ. Θα πρέπει, επομένως, και στην Κύπρο να προχωρήσουμε στην εισαγωγή ενός συστήματος πρόσληψης που θα λαμβάνει υπόψη το βαθμό επιτυχίας σε εξετάσεις, επιστημονικά προσόντα, κοινωνικά κριτήρια, προϋπηρεσία και θα πριμοδοτεί για μια μεταβατική περίοδο τα χρόνια αναμονής.

Στοχευμένος επαγγελματικός προσανατολισμός στην αγορά εργασίας

Στον έλεγχο του αριθμού των υποψήφιων εκπαιδευτικών μπορεί να συμβάλει ο στοχευμένος επαγγελματικός προσανατολισμός στην αγορά εργασίας. Οι λειτουργοί επαγγελματικής αγωγής θα πρέπει να επεξηγούν τι περίπου προσφέρεται στην κοινωνία στον τομέα της εργοδότησης. Οι συμβουλές τους πρέπει να στηρίζονται σε επιστημονικές έρευνες εργασίας ώστε να είναι σε θέση να προβλέπουν τις ανάγκες της αγοράς για ένα λογικό χρονικό διάστημα. Για παράδειγμα, παρά το ό,τι οι προοπτικές εργοδότησης των δασκάλων έχουν αλλάξει σημαντικά τα τελευταία χρόνια, κάθε χρόνο η πλειοψηφία των μαθητών που παρακάθονται στις παγκύπριες εξετάσεις έχουν ως πρώτη επιλογή παιδαγωγικά τμήματα.

Σύγχρονο σύστημα αξιολόγησης και ανέλιξης των εκπαιδευτικών

Η καθιέρωση ενός σύγχρονου συστήματος αξιολόγησης και ανέλιξης των εκπαιδευτικών διασφαλίζει πρώτιστα την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης, αλλά και τη δημιουργία μηχανισμών στήριξης εκπαιδευτικών που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Η αξιοκρατική ανέλιξη των εκπαιδευτικών με βάση επιστημονικά και αντικειμενικά κριτήρια θα συμβάλει στη δημιουργία συνεχών κινήτρων για αυτοαξιολόγηση και αυτοβελτίωση. Η έγκαιρη διάγνωση εκπαιδευτικών που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στο εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να οδηγεί στην έξοδό τους από το σύστημα, ώστε να πάρουν τη θέση τους πιο κατάλληλα άτομα.

Ο τόπος έχει ανάγκη από αποφοίτους με καλή επιστημονική κατάρτιση και παιδαγωγικές γνώσεις. Για παράδειγμα ένα μεγάλο μέρος των αξιόλογων δημοσιογράφων έχουν παιδαγωγικές σπουδές. Η ανεξάρτητη και δεοντολογική δημοσιογραφία καθώς και η διερευνητική δημοσιογραφία έχουν πολλά περιθώρια βελτίωσης και οι επιστήμονες με παιδαγωγικές και κλασσικές σπουδές μπορούν να συνεισφέρουν ουσιαστικά σε αυτή την κατεύθυνση.

Για όσους έχουν την ευχέρεια της κινητικότητας, υπάρχουν ευρωπαϊκές χώρες που αντιμετωπίζουν ουσιαστικές ελλείψεις εκπαιδευτικών και προσφέρουν ευκαιρίες τοπικής κατάρτισης με στόχο να αξιοποιήσουν κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό από άλλες χώρες. Για παράδειγμα, η Αγγλία, το Βέλγιο και η Ολλανδία αναζητούν εκπαιδευτικούς από άλλες χώρες και έχουν προγράμματα μετεκπαίδευσης και προσαρμογής στο δικό τους σύστημα. Όσοι ενδιαφέρονται για αυτή τη δυνατότητα μπορούν να αποκομίσουν εμπειρίες οι οποίες θα είναι ωφέλιμες τόσο για τους ίδιους όσο και για το μέλλον της παιδείας στην Κύπρο. Παράλληλα η ευρωπαϊκή επιτροπή παρέχει ευκαιρίες εργοδότησης σε προσωπικό με παιδαγωγικές σπουδές και την ευχέρεια χρήσης τριών ευρωπαϊκών γλωσσών.

Συνοψίζοντας, πιστεύω ότι για να μη γίνει ο διορισμός των νέων εκπαιδευτικών στη δημόσια εκπαίδευση πραγματικός μύθος, χρειάζονται άμεσα και συγκεκριμένα μέτρα που θα έχουν ως στόχο αφενός τη μείωση του αριθμού των υποψήφιων εκπαιδευτικών και αφετέρου την απορρόφηση όσο το δυνατό μεγαλύτερου αριθμού εκπαιδευτικών. Τα μέτρα ως προς και τις δύο κατευθύνσεις θα πρέπει να στηρίζονται όχι σε αμιγώς συνδικαλιστικά συμφέρονται, αλλά να συμβάλλουν στην προσπάθεια βελτίωσης της ποιότητας της εκπαίδευσης.

Νίκος Τορναρίτης

Βουλευτής

Πρόεδρος της Επιτροπής Παιδείας της Βουλής