Οικονομική κρίση και Τράπεζες

Του Δρ Μιχάλη Καμμά

Τον τελευταίο καιρό διαπιστώνεται μια προσπάθεια για να αποδοθούν ευθύνες στις τράπεζες για τα προβλήματα που παρουσιάζει η οικονομία.

Προβλήματα διαρθρωτικά και άλλης φύσης τα οποία, διαχρονικά αφέθηκαν να συσσωρευτούν με τις πράξεις ή/και τις παραλήψεις μας ή και λόγω μη έγκαιρης διάγνωσης, υπάρχει η πιθανότητα να μας οδηγήσουν στο Μηχανισμό Στήριξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) ή/και στην υιοθέτηση πιο επώδυνων μέτρων.

Υποβαθμίσεις Κυπριακής οικονομίας
Από τότε που άρχισαν οι υποβαθμίσεις της Κυπριακής οικονομίας και εν συνεχεία των τραπεζών μας, οι Διεθνείς Οίκοι Αξιολόγησης επεσήμαναν βασικά τα εξής προβλήματα σε σχέση με την Κυπριακή οικονομία.

1.    Τα διαρθρωτικά προβλήματα του δημόσιου τομέα, τις ανελαστικές του δαπάνες, τα προβλήματα που σχετίζονται με τα Ταμεία Συντάξεως και το μισθολόγιο στο Δημόσιο Τομέα.

2.    Την αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος και του δημόσιου χρέους σε συνάρτηση με την αύξηση των δαπανών σε σύγκριση με την αύξηση των εσόδων.

3.    Το μέγεθος του τραπεζικού τομέα σε σχέση με το ΑΕΠ της χώρας και κατ’ επέκταση τους δυνητικούς κινδύνους που μπορεί να δημιουργηθούν εξαιτίας της κρίσης χρέους των κρατών της ευρωζώνης και ειδικά της Ελλάδος σε περίπτωση αδυναμίας πληρωμής των χρεών αυτών.  Ειδικά στην περίπτωση αυτή, οι δυνητικοί κίνδυνοι συνδέονταν με την ενδεχόμενη αδυναμία της Κυπριακής Δημοκρατίας να παρέμβει προς βοήθεια τραπεζικού ιδρύματος σε περίπτωση που η κρίση στην Ελλάδα επιδεινωθεί. Η αδυναμία της Κυπριακής Δημοκρατίας εστιαζόταν στο αυξανόμενο δημοσιονομικό έλλειμμα και ειδικά τον τελευταίο χρόνο, στον αποκλεισμό από τις Διεθνείς αγορές και το υψηλό κόστος δανεισμού της από το εξωτερικό, το οποίο είναι απαγορευτικό για οποιοδήποτε δανεισμό.

Ενέργειες τραπεζικού τομέα
Κατά την ίδια χρονική περίοδο το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου μη έχοντας επενδύσει σε τοξικά ομόλογα, παρά την παγκόσμια τραπεζική και κατόπιν οικονομική κρίση διατηρούσε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης χωρίς να έχει ανάγκη οποιαδήποτε στήριξη από το κράτος.  Συγκεκριμένα, σε συνθήκες ύφεσης της Κυπριακής οικονομίας (-1,7%) του ΑΕΠ, ο τραπεζικός τομέας παρουσίαζε θετική ανάπτυξη 4,9% το 2009, και γύρω στο 2,4% το 2010 σε σύγκριση με ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης γύρω στο 1%.

Κατά την ίδια περίοδο επίσης οι κυπριακές τράπεζες κατάφεραν να αυξήσουν τις καταθέσεις τους.  Οι συνολικές καταθέσεις το 2010 αυξήθηκαν κατά 20% ενώ οι καταθέσεις από ξένους κατοίκους αυξήθηκαν κατά 43%.  Το τελευταίο χρονικό διάστημα οι συνολικές καταθέσεις παραμένουν σχετικά σταθερές παρά τις υποβαθμίσεις και την καθυστέρηση που παρουσιάστηκε στη λήψη μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης, η οποία επηρεάζει αρνητικά την πιστοληπτική αξιολόγηση της Κύπρου.

Τα τελευταία δε χρόνια, οι τράπεζες μας παρόλο που λειτουργούν σ’ ένα πολύ δύσκολο και ασταθές οικονομικό περιβάλλον κατάφεραν να αυξήσουν τα κεφάλαια τους, γεγονός που τους επέτρεψε, από τη μια να συνεχίσουν να βοηθούν και να υποστηρίζουν τους πελάτες τους και από την άλλη κτίζοντας κεφάλαια να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε δυνητικά προβλήματα παρουσιαστούν.  Το 2010 μάλιστα το World Economic Forum σε μελέτή του κατέταξε παγκοσμίως το κυπριακό τραπεζικό σύστημα 15ο όσον αφορά θέματα ανταγωνιστικότητας και αποτελεσματικότητας σε σύγκριση με την 18η θέση που κατείχε το 2009.  Επιπρόσθετα, οι Τράπεζες σε συνεννόηση με την Συντεχνία των εργαζομένων στο Τραπεζικό Τομέα, μέσα στα πλαίσια ανανέωσης της συλλογικής σύμβασης, προχώρησαν σε παγοποίηση των μισθών (ΑΤΑ, Ετήσιες Προσαυξήσεις) για τα επόμενα δύο χρόνια συμβάλλοντας έτσι στην περαιτέρω ενίσχυση των κεφαλαίων και της ευρωστίας των.

Ο ρυθμός αύξησης της ανεργίας πέραν του 8% καθώς και του δημοσιονομικού ελλείμματος, όπως και η αύξηση που παρουσιάζεται στο δημόσιο χρέος, δεν σχετίζονται με το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων.  Τουναντίον όλο αυτό το διάστημα οι τράπεζες συνέχισαν να συνεισφέρουν στα δημόσια ταμεία, είτε υπό τη μορφή φορολογίας από τα εισοδήματα τους, έκτακτων εισφορών (ειδικός φόρος 120εκ. για το 2011 και 2012) κλπ, ενώ κανείς υπάλληλος σε τράπεζα δεν έχει χάσει την εργασία του.  Επιπρόσθετα, το τραπεζικό σύστημα στην Κύπρο παραμένει σταθερός αιμοδότης των δημοσίων Ταμείων και του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων, συνεχίζοντας ταυτόχρονα την κοινωνική και πολιτιστική του δραστηριότητα και συνεισφορά.

«Κούρεμα» Ελληνικών ομολόγων και θεσμικά όργανα Ευρωπαϊκής Ένωσης
Το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων που επηρεάζει τις τράπεζες μας πρέπει να επισημανθεί ότι είναι πολιτική απόφαση των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία λήφθηκε χωρίς να τύχουν ενδελεχής μελέτης οι συνέπειες που θα προκύψουν στα τραπεζικά ιδρύματα της κάθε χώρας μέλους ξεχωριστά.  Η δε απόφαση της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής να αυξήσει τον δείκτη πρωτοβάθμιων κεφαλαίων των τραπεζών που συμμετείχαν στα τεστ προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων στο 9% μέχρι τον Ιούνιο του 2012, μία κίνηση που αποβλέπει στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των αγορών, έχει δημιουργήσει μία επιπρόσθετη πίεση στα τραπεζικά συστήματα των χωρών μελών της ευρωζώνης.

Από τη μία τα τραπεζικά ιδρύματα καλούνται να συνδράμουν στην ενίσχυση της πραγματικής οικονομίας και από την άλλη να ενισχύσουν τα κεφάλαια τους μέσα στον επόμενο χρόνο στα επίπεδα της Βασιλείας ΙΙΙ όπως αυτή θα εφαρμοζόταν το 2019.  Εάν μάλιστα ληφθεί υπόψη ότι ο δείκτης πρωτοβάθμιων κεφαλαίων μέχρι πριν 3 χρόνια ευρίσκονταν στο 4% των σταθμισμένων κεφαλαίων του ενεργητικού των τραπεζών, κάποιος αντιλαμβάνεται το μέγεθος των αλλαγών που συντελούνται στο ρυθμιστικό και εποπτικό πλαίσιο των τραπεζών.  Αλλαγές οι οποίες προωθούνται από την πολιτική ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  Φαίνεται δε, ότι οι αλλαγές αυτές γίνονται χωρίς να υπάρχει πλήρης συνεννόηση μεταξύ Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής, Ηγεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των χωρών μελών.  Γι’ αυτό χρειάζεται καλύτερος συντονισμός και καλύτερη αξιολόγηση των συνεπειών των αποφάσεων που λαμβάνονται όσον αφορά το αντίκτυπο στην πραγματική οικονομία.

Ως εκ τούτου, λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω είναι αδήριτη  ανάγκη εμείς στη χώρα μας να λάβουμε εκείνα τα μέτρα που πρέπει και χρειάζονται, ούτως ώστε να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε οιανδήποτε κατάσταση χωρίς να χρειαστούμε οποιαδήποτε ξένη βοήθεια η οποία ενδεχομένως θα μας επιβάλει να πάρουμε πιο σκληρά μέτρα.  Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα κέντρα λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήδη προωθούν στενότερη δημοσιονομική πολιτική στις χώρες μέλη, πολιτική η οποία απ’ ότι διαφαίνεται θα επηρεάσει αρνητικά χώρες οι οποίες προωθούνται ως επιχειρηματικά / χρηματοοικονομικά κέντρα.

Σε περίπτωση που πραγματοποιηθεί το ενδεχόμενο να ζητήσουμε βοήθεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι η παροχή οποιασδήποτε βοήθειας πολύ πιθανόν να μας αναγκάσει να υιοθετήσουμε μέτρα τα οποία θα πλήττουν καίρια την ανταγωνιστικότητα μας, επηρεάζοντας έτσι αρνητικά το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας μας.  Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει τώρα το ενδεχόμενο επιβολής φορολογικού τέλους στις χρηματοοικονομικές συναλλαγές (Financial Transactions Tax).  Το μέτρο αυτό αν υιοθετηθεί θα προκαλέσει σημαντικό πλήγμα στην Κυπριακή οικονομία γιατί ένας μεγάλος αριθμός συναλλαγών που τώρα γίνεται μέσω των τραπεζών και των Κυπριακών Επιχειρήσεων Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών θα οδηγηθεί εκτός Κύπρου σε χώρες εκτός Ε.Ε.  Ως αποτέλεσμα, θα χαθούν θέσεις εργασίας, θα μειωθεί ο κύκλος εργασιών των χρηματοοικονομικών εταιρειών ενώ αρκετές ενδέχεται να αποχωρήσουν από τη χώρα, με ότι αυτό συνεπάγεται στα δημόσια έσοδα και στο επίπεδο παροχής ολοκληρωμένου φάσματος χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.  Η χώρα μας έχει τη δυνατότητα να καταψηφίσει το μέτρο αυτό, όμως είναι ευνόητο ότι τυχόν συμμετοχή μας στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης θα αποδυνάμωνε τις διαπραγματευτικές μας δυνατότητες επηρεάζοντας έτσι αρνητικά την προστασία των εθνικών μας συμφερόντων. 

Για τους πιο πάνω λόγους είναι σημαντικό να πετύχουμε ισοσκελισμένους ή και ακόμη καλύτερα πλεονασματικούς προϋπολογισμούς και ταυτόχρονα να λύσουμε τα διαρθρωτικά προβλήματα μόνοι μας, ενισχύοντας έτσι την ανταγωνιστικότητα της Κυπριακής οικονομίας στο σύνολό της.



Δρ Μιχάλης Καμμάς
Γενικός Διευθυντής
Σύνδεσμος Τραπεζών Κύπρου
Οι απόψεις που εκφράζονται είναι αυστηρά προσωπικές
Ιανουάριος/2012