Συγγραφέας, δημοσιογράφος
Αξιολογώντας κανείς το πολιτισμικό παρόν μπορεί να μιλήσει για αξιόλογη παρουσία πολλών νεοελλήνων δημιουργών, επιστημόνων, καλλιτεχνών, για πολυάριθμες διακρίσεις, υψηλές ποιοτικές πολιτιστικές εκδηλώσεις, αλλά συνάμα μπορεί να διακρίνει και μια σοβαρή πολιτισμική αντίφαση. Από τη μια, φοράμε τα καλά μας και παρουσιάζουμε σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο νέα λογοτεχνικά βιβλία, ταινίες, πίνακες ζωγραφικής, μουσικές παραστάσεις και από την άλλη καταφέρνουμε να φιλοξενούμαστε στις φυλλάδες της New York Times με τίτλους όπως: “Ελληνικός αγώνας διεκόπη μετά την ένοπλη διαμαρτυρία του ιδιοκτήτη για την απόφαση του διαιτητή”.
Παράγουμε σήμερα πολιτισμό ικανό να διατηρήσει ζωντανή τη μνήμη του παρελθόντος και να αναπτύξει το αίσθημα της δημιουργίας σε μια κοινωνία που αποσυντίθεται αξιακά;
Όμως, τι σημαίνει πολιτισμός;
Ασφαλώς ο πολιτισμός δεν είναι κάτι το μουσειακό, το αποθησαυρισμένο, το μνημειωμένο, όπως κομφορμιστικά κάποιοι το ορίζουν. Πολιτισμός είναι το τώρα και φανερώνεται μέσα από τον τρόπο που το βιώνουμε, από το πόσο αναδεικνύουμε σήμερα το παρελθόν, από την προστασία της γλώσσας μας, από τη δημιουργία ποιοτικών έργων, από τη σωστή διαχείριση της εθνικής οικονομίας, από την αλλαγή της πολιτικής νοοτροπίας, από την ανάπτυξη θεσμών εθνικής ευθύνης, συμμετοχής, αλλά και μέσα από την ποιότητα των κοινωνικών μας σχέσεων, την αποδοχή του “άλλου”, του “ξένου”, του “μειονοτικού”.
Παράγουμε σήμερα πολιτισμό ικανό να διατηρήσει ζωντανή τη μνήμη του παρελθόντος και να αναπτύξει το αίσθημα της δημιουργίας σε μια κοινωνία που αποσυντίθεται αξιακά;
Όμως, τι σημαίνει πολιτισμός;
Ασφαλώς ο πολιτισμός δεν είναι κάτι το μουσειακό, το αποθησαυρισμένο, το μνημειωμένο, όπως κομφορμιστικά κάποιοι το ορίζουν. Πολιτισμός είναι το τώρα και φανερώνεται μέσα από τον τρόπο που το βιώνουμε, από το πόσο αναδεικνύουμε σήμερα το παρελθόν, από την προστασία της γλώσσας μας, από τη δημιουργία ποιοτικών έργων, από τη σωστή διαχείριση της εθνικής οικονομίας, από την αλλαγή της πολιτικής νοοτροπίας, από την ανάπτυξη θεσμών εθνικής ευθύνης, συμμετοχής, αλλά και μέσα από την ποιότητα των κοινωνικών μας σχέσεων, την αποδοχή του “άλλου”, του “ξένου”, του “μειονοτικού”.
Αντιμετώπιση της κρίσης του πολιτισμού
Το σύνολο του πολιτισμού είναι ικανό να συνεχιστεί και να διατηρήσει ζωντανή τη μνήμη του παρελθόντος όταν το κράτος έχει διασφαλίσει και διατηρήσει τις αξίες του κοινωνικού και πολιτικού συστήματος. Όταν το κράτος παρακμάζει, παρακμάζει και ο πολιτισμός. Και τα σημερινά γεγονότα αναδεικνύουν ότι η χώρα μας κανει συνεχώς υποχωρήσεις και παραχωρήσεις, για να κερδίσει χρόνο πριν αναμετρηθεί με την ιστορική αλήθεια που θα καταγράψει έναν αργό στραγγαλισμό της πολιτισμικής μας συνείδησης.
Γι ΄αυτό κρίνεται επιτακτική ανάγκη να συνδεθεί η προοδευτική διανόηση με τις πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις για την αντιμετώπιση της κρίσης του σημερινού πολιτισμού. Να συνειδητοποιήσουν οι πολίτες της χώρας μας τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και να λειτουργήσουν ανόθευτα οι δημοκρατικοί θεσμοί. Ο πολιτισμός επέρχεται όταν επικρατήσει μια ατομική αφύπνιση και συλλογική αντίδραση, όταν υπάρξει κοινωνική και ηθική δικαιοσύνη. Γιατί όπως αναφέρει και ο πατέρας των πυραύλων Βέρνερ Φον Μπράουν “Αν το διαστημόπλοιο δεν ξαναβρεί τους πνευματικούς και ηθικούς προσανατολισμούς του, θα συντρίβει στους βράχους της παραφροσύνης”.
Το σύνολο του πολιτισμού είναι ικανό να συνεχιστεί και να διατηρήσει ζωντανή τη μνήμη του παρελθόντος όταν το κράτος έχει διασφαλίσει και διατηρήσει τις αξίες του κοινωνικού και πολιτικού συστήματος. Όταν το κράτος παρακμάζει, παρακμάζει και ο πολιτισμός. Και τα σημερινά γεγονότα αναδεικνύουν ότι η χώρα μας κανει συνεχώς υποχωρήσεις και παραχωρήσεις, για να κερδίσει χρόνο πριν αναμετρηθεί με την ιστορική αλήθεια που θα καταγράψει έναν αργό στραγγαλισμό της πολιτισμικής μας συνείδησης.
Γι ΄αυτό κρίνεται επιτακτική ανάγκη να συνδεθεί η προοδευτική διανόηση με τις πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις για την αντιμετώπιση της κρίσης του σημερινού πολιτισμού. Να συνειδητοποιήσουν οι πολίτες της χώρας μας τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και να λειτουργήσουν ανόθευτα οι δημοκρατικοί θεσμοί. Ο πολιτισμός επέρχεται όταν επικρατήσει μια ατομική αφύπνιση και συλλογική αντίδραση, όταν υπάρξει κοινωνική και ηθική δικαιοσύνη. Γιατί όπως αναφέρει και ο πατέρας των πυραύλων Βέρνερ Φον Μπράουν “Αν το διαστημόπλοιο δεν ξαναβρεί τους πνευματικούς και ηθικούς προσανατολισμούς του, θα συντρίβει στους βράχους της παραφροσύνης”.
Τέχνη και συναίσθημα
Η ικανότητα του ανθρώπου να αποκρυσταλλώνει τα συναισθήματά του σε καλλιτεχνικές μορφές.
Η τέχνη εξευγενίζει και λυτρώνει τον άνθρωπο
Είναι ικανή να γιατρέψει τον σύγχρονο άνθρωπο από το έντονο άγχος και την απέραντη μοναξιά που βιώνει καθημερινά. Γιατί δεν του αρκεί η ατομικότητα του, αλλά επιδιώκει την κοινωνικοποίηση, την κοινοτική ύπαρξη για να μπορέσει να αισθανθεί την πληρότητα μέσα από τα βιώματα των άλλων. Και η τέχνη είναι αυτό το αναγκαίο μέσο που ενώνει το εγώ με το εμείς, την ατομικότητα του ανθρώπου με το σύνολο και τις βαθύτατες σκέψεις, ανησυχίες ολόκληρου του ανθρώπινου γένους,
Πώς γεννήθηκε όμως η Τέχνη;
Η Τέχνη σύμφωνα με τη φροϊδική αντίληψη οφείλεται στη μεταμόρφωση της ερωτικής ενέργειας και στη διοχέτευση της, σε περιοχές που είναι κοινωνικά καταξιωμένες και αποδεκτές. Επομένως αποτελεί την έκφραση του ασυνείδητου μηχανισμού άμυνας του Εγώ, δηλαδή της εξιδανίκευσης. Ο Σπένσερ αναφέρει ότι τα αιτία γέννεσης της τέχνης είναι το περίσσευμα της υπαρξιακής, ανθρώπινης ενέργειας. Ο άνθρωπος εκφράζει, μέσα από τη δημιουργία αισθητικών μορφών, την ανάγκη υπέρβασης της πραγματικότητας και την επιθυμία αναμόρφωσης του κόσμου, αποκαλύπτει ο Νίτσε. Και καταλήγουμε ότι η τέχνη εκδηλώνεται μέσα από τη θεώρηση ότι η καλλιτεχνική έκφραση υπακούει στην εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου να εκδηλώσει τον ψυχικό του κόσμου πέρα από φραγμούς και δεσμεύσεις. Άρα, γεννιέται σε υπάρξεις που διαθέτουν αισθητική αυταξία, δηλαδή διαθέτουν έμφυτη τη δυνατότητα της συγκίνησης και τα αισθητηριακά δεδομένα.
Έτσι, αυτή η έντονη ανάγκη για εξωτερίκευση των συναισθημάτων οδηγούν τον άνθρωπο στην αναζήτηση του ωραίου και της δημιουργίας της τέχνης. Φυσικά, το ωραίο στη τέχνη δεν έχει μόνο την έννοια του αισθητικά όμορφου και αρμονικού, αλλά και του υψηλού, του δίκαιου, του αληθινού. Μπορεί να προβάλλει την πιο άσχημη και χυδαία εικόνα της με ένα εξαγνιστικό τρόπο ώστε στο τέλος ο θεατής να οδηγηθεί στην αποκάλυψη της αλήθειας, τόσο της αλήθειας του παρόντος όσο και του παρελθόντος.
Τέχνη και πολιτισμός
Έτσι, αυτή η έντονη ανάγκη για εξωτερίκευση των συναισθημάτων οδηγούν τον άνθρωπο στην αναζήτηση του ωραίου και της δημιουργίας της τέχνης. Φυσικά, το ωραίο στη τέχνη δεν έχει μόνο την έννοια του αισθητικά όμορφου και αρμονικού, αλλά και του υψηλού, του δίκαιου, του αληθινού. Μπορεί να προβάλλει την πιο άσχημη και χυδαία εικόνα της με ένα εξαγνιστικό τρόπο ώστε στο τέλος ο θεατής να οδηγηθεί στην αποκάλυψη της αλήθειας, τόσο της αλήθειας του παρόντος όσο και του παρελθόντος.
Τέχνη και πολιτισμός
Άρα, η τέχνη αποτελεί αποκάλυψη του ανθρώπου, αλλά και φανέρωση του πολιτισμού του. Μέσα από τις μορφές της (τη λογοτεχνία, τη μουσική, τον χορό, τη ζωγραφική, τη γλυπτική, την αρχιτεκτονική, τον κινηματόγραφο, το θέατρο) μπορεί να μας μιλήσει για τα πιο κρυφά συναισθήματα του ανθρώπου, για τον πολιτισμό της εκάστοτε κοινωνίας σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο, την καθημερινότητά του, τις βαθύτατες ψυχικές ανησυχίες του, την αντίληψη του για το ωραίο, τις αξίες του, τους νόμους, τους θεσμούς του… εφόσον είναι συνδεδεμένη με την εσωτερική αλήθεια του ανθρώπου.
Αναγκαιότητα της τέχνης
Σήμερα, η τέχνη αποτελεί αναγκαιότητα της εποχής μας. Οφείλουμε σε χαλεπούς καιρούς να καθοδηγούμαστε στους δρόμους της τέχνης. Και μέσα από τη δημιουργική μέθεξη με τις ιδέες, τις αξίες, και τα έργα των δημιουργών να σμιλεύουμε την ψυχή και να προικίζουμε το πνεύμα μας. Να διατηρήσουμε την πνευματική μας ελευθερία, καθιστώντας την ύπαρξή μας αυτάξια.
Και όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Στρ. Μυριβήλης: “κάθε φορά που τα φοβερά γεγονότα που κρίνουν τους λαούς και τα άτομα έρχονται να μας κάνουν να χάσουμε την πίστη προς την ανθρώπινη καλοσύνη, ας πηγαίνει ο νους μας στην Τέχνη και ας στηρίζει την τρομαγμένη μας καρδιά η παρηγοριά της”.
No comments:
Post a Comment