Monday, September 7, 2009

Έμφυτο το αίσθημα της ηθικής στα ζώα

Τα ζώα έχουν ένα έμφυτο αίσθημα ηθικής και δικαιοσύνης, που τους επιτρέπει να ξεχωρίζουν το καλό από το κακό, να συμπάσχουν και να συμπαραστέκονται στα άλλα ζώα που πάσχουν, σύμφωνα με ένα νέο βιβλίο ενός αμερικανού επιστήμονα, ειδικού στη μελέτη της συμπεριφοράς των ζώων.

Το βιβλίο αναμένεται να αναζωπυρώσει τις επιστημονικές διαμάχες για το επίμαχο ζήτημα, αλλά και να δώσει επιχειρήματα στους υποστηρικτές των φιλοζωικών οργανώσεων που ζητούν πιο ανθρώπινη μεταχείριση των ζώων, μεταξύ άλλων κατά τα επιστημονικά πειράματα. Οι επιστήμονες τελευταία βρίσκουν συνεχώς νέα στοιχεία ότι διάφορα είδη, από τα ποντίκια ως τους πιθήκους, εμφανίζουν «ηθικούς» κώδικες συμπεριφοράς, που μοιάζουν με αυτούς των ανθρώπων, ανατρέποντας την μέχρι πρόσφατα κυρίαρχη αντίληψη ότι μόνο οι άνθρωποι νιώθουν πολύπλοκα συναισθήματα και έχουν ένα αίσθημα ηθικής και δικαίου.

Το νέο βιβλίο, του καθηγητή οικολογίας και εξελικτικής βιολογίας του πανεπιστημίου του Κολοράντο-Μπούλντερ Μαρκ Μπέκοφ, σύμφωνα με την Telegraph, πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα, υποστηρίζει ότι η ηθική και η δικαιοσύνη είναι κυριολεκτικά «καλωδιωμένα» στους νευρώνες των εγκεφάλων των θηλαστικών και παρέχουν την κοινωνική «κόλλα» που τους επιτρέπει, παρά την επιθετικότητα και ανταγωνιστικότητά τους, να ζουν μαζί και να δημιουργούν ομάδες, με εμφανή ίχνη αλληλοϋποστήριξης.

Συλλέγοντας στοιχεία από όλο τον κόσμο και από όλο το ζωικό βασίλειο (λύκους, τσακάλια, ελέφαντες, μαϊμούδες, χιμπαντζήδες και άλλους πιθήκους, αρουραίους, νυχτερίδες, φάλαινες κ.α.), ο Μπέκοφ (που συνεργάστηκε στο βιβλίο του με την ηθική φιλόσοφο Τζέσικα Πιρς, επίσης του πανεπιστημίου του Κολοράντο) δείχνει ότι τα πιο διαφορετικά είδη ζώων εμφανίζουν ένα έμφυτο αίσθημα δικαιοσύνης, δείχνουν συναισθηματική κατανόηση και βοηθάνε τα άλλα ζώα που έχουν προβλήματα. Τονίζει ότι αν και υπάρχουν διαφορετικοί «κώδικες» συμπεριφοράς από είδος σε είδος, παρόλα αυτά υπάρχει ένας κοινός ηθικός και συναισθηματικός «παρονομαστής».

Όπως πιστεύει, η «ηθική» αναπτύχθηκε στα ζώα για να τα βοηθήσει να ρυθμίσουν τη συμπεριφορά τους στις κοινωνικές ομάδες τους και να ελέγξουν, μεταξύ άλλων, τις μεταξύ τους μάχες, ώστε να ενθαρρύνουν τη συνεργασία και την αλληλεγγύη, διαδικασίες που λίγο-πολύ ίσχυσαν και κατά την εξέλιξη των ανθρώπινων κοινωνιών.

Πρόσφατες μελέτες νευροεπιστημόνων έχουν δείξει ότι θηλαστικά με μακρινή συγγένεια, όπως οι φάλαινες και τα δελφίνια, έχουν τις ίδιες εγκεφαλικές δομές με αυτές που πιστεύεται ότι στους ανθρώπους είναι υπεύθυνες για τη συναισθηματική κατανόηση του άλλου. Μάλιστα μερικές μελέτες, όπως υποστηρίζουν, διαπίστωσαν ότι ορισμένα ζώα είναι ικανά να δείξουν συναισθηματική κατανόηση και συμπόνια για τα βάσανα άλλων ζώων.
Εφημ. Ελευθεροτυπία 25.5.2009

21 comments:

Meropi said...

Πολύ ενδιαφέρον το άρθρο αυτό. Και μόλις πρόσφατα είχα διατυπώσει αυτή την απορία. Αν δηλαδή τα ζώα μπορούν να δείξουν αισθήματα αλληλεγγύης.

ΦΥΡΔΗΝ-ΜΙΓΔΗΝ said...

Eν αντιθέσει πολλές φορές με τα δίποδα...
Δες ΕΔΩ

ΚΑΛΗ ΣΟΥ ΕΒΔΟΜΑΔΑ!!!

Φιλί και Γλαρένιες αγκαλιές

Λεμέσια said...

Συμβολικότατο κείμενο και πετυχαίνει το στόχο του...Δε νομίζω να υπάρχει άνθρωπος που να μην ντραπεί, όταν το διαβάσει...

Καλή βδομάδα, Φοίβο...
:)

Αφροδίτη Κ. said...

Πολλά ζώα εκδηλώνουν συμπεριφορά από την οποία όχι μόνο οι ερευνητές αλλά εμείς μπορούμε να καταλάβουμε ότι διαθέτουν νοημοσύνη και συναισθήματα, συνείδηση του εαυτού τους και του κόσμου και μνήμη.

Αυτό εύκολα μπορούμε να το αντιληφθούμε με τα ζώα που ζουν κοντά στον άνθρωπο και όχι απαραίτητα τα οικόσιτα … εκδηλώνουν συναισθήματα όχι μόνο για το είδος τους αλλά και για ένα άλλο είδος ... τον άνθρωπο.

Ένα από τα πιο συγκινητικά περιστατικό που έχει ποτέ γραφτεί για συμπεριφορά ζώου, γράφτηκε από τον Όμηρο στην Οδύσσεια πριν χιλιάδες χρόνια, ο 'Αργος ο σκύλος του Οδυσσέα περίμενε είκοσι χρόνια να δει τον άνθρωπό του για να ξεψυχήσει.

«Εκεί και ο 'Αργος κείτουνταν τσιμπούρια φορτωμένος
Και τότε, όπως μυρίστηκε κοντά του τον Οδυσσέα
κούνησε λίγο την ουρά, κατέβασε τ' αυτιά του,
όμως δεν είχε δύναμη να τρέξει πια κοντά του»

και ο σκληρός Οδυσσέας, έτοιμος για εκδίκηση κλαίει για πρώτη φορά (απομόρξατο δάκρυ). Και μόλις ο Οδυσσέας φεύγει, ο 'Αργος πεθαίνει.

την καλημέρα μου Φοίβο

ΔemΩΝ said...

Η Ηθική αγαπητέ μου δεν είναι τίποτα περισσότερο από Κανόνες Συμπεριφοράς που επιβάλει κάθε κοινωνία/αγέλη στα μέλη της. Δεν είναι ούτε συναίσθημα, ούτε λειτουργία - δεν είναι ένα καλώδιο που αν βραχυκυκλώσει κάνει τον άνθρωπο ανήθικο, ούτε καμιά θεϊκή πνοή που εμφύσησε ο Θεός στον άνθρωπο. Είναι κανόνες, οι περισσότεροι εκ των οποίων έχουν επιβληθεί με ιδιαίτερα σκληρό τρόπο και βία. Τους κανόνες αυτούς μπορεί κανείς να τους συναντήσει σε όλα τα αγελαία ζώα - από τον άνθρωπο, μέχρι τον λύκο. Ο σπουδαίος αυτός επιστήμονας δεν κομίζει γλαυκας, αλλά ξέρει πως με μια απλή άσκηση ωραιοποίησης της πραγματικότητας ώστε να είναι εύπεμπτη από τον μοντέρνο άνθρωπο θα θησαυρίσει ;)

Κράμα said...

Ενδιαφέρον.

Καλή εβδομάδα

Eva Stamou said...

Καλημέρα Φοίβο και καλή εβδομάδα.

Πολύ ενδιαφέρουσα ανάρτηση. Συναφείς έρευνες στην κοινωνιοβιολογία καταδεικνύουν την ύπαρξη κάποιων ανεπτυγμένων συναισθημάτων σε ορισμένα είδη ζώων, γεγονός που ίσως μας βοηθά να εξηγήσουμε την εκδήλωση ενός τύπου ηθικής συμπεριφοράς στα ζώα-κυρίως συμπεριφορά που εξαρτάται από την ικανότητα ενσυναίσθησης η οποία δεν έχει απαραίτητα γλωσσικό χαρακτήρα.

Phivos Nicolaides said...

@ Meropi. Αν δεις προσεκτικά το ενδιαφέρο βίντεο στο σχόλιο της ΦΥΡΔΗΝ-ΜΙΓΔΗΝ θα καταλάβεις πολλά.

@ ΦΥΡΔΗΝ-ΜΙΓΔΗΝ. Όσο για τα δίποδα ζώα, πολλές φορές, μας κάνουν να αναρωτιόμαστε... Το βίντεο σου είναι συγκλονιστικό και πάει γάντι στο κείμενο! Καλή βδομάδα. Φιλί και Φοίβιες αγκαλιές.

@ Λεμέσια. Μπορεί, να ντραπεί, αλλά ταυτόχρονα θα προσπεράσει και αδιάφορα, ζώντας ευτυχισμένος στον κόσμο του, που είναι όλος δικός του... Καλή βδομάδα, Λεμέσια...

@ acer_v. Πάρα πολύ ενδιαφέροντα τα όσα αναφέρεις Αφροδίτη. Ο άνθρωπος απλώς, από την υπέρμετρη αλαζονεία και τον εγωισμό του, του είναι δύσκολο να πιστέψει ότι υπάρχουν και κατώτερα όντα με τα δικά του έστω διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά...

@ ΔemΩΝ. Έχεις δίκαιο στο ότι η Ηθική αποτελεί σύνολο κανόνων συμπεριφοράς και στάσης ζωής. Όμως, υπάρχουν και τα εκ φύσεως ένστικτα, μέσα στα γονίδια ζώων και ανθρώπων, όπως είναι το μητρικό ή πατρικό ένστικτο, μέσα από το οποίο (ως φίλτρο) καθορίζει συμπεριφορές. Όσο για τον σπουδαίο αυτό επιστήμονα, σημασία δεν έχει εάν κομίζει γλαύκας εις Αθήνας ή αλλού, αλλά, εάν συμβάλλει στην κατανόηση του κόσμου μας.

@ Εβιτα. Χαίρομαι που το βρήκες ενδιαφέρον. Καλή σου βδομάδα.

@ Eva Stamou. Καλησπέρα Εύα και καλή εβδομάδα. Συμφωνώ μαζί σου στα εύστοχα σχόλια και παρατηρήσεις σου.

jf said...

Με δικαιώνει ο κος Μπέκοφ. Και ηθική είμαι και συναισθηματική... :)

Phivos Nicolaides said...

JamanFou. Ιωάννα μου, είσαι ένα τέλειο... 'ζώο'!!

xristina said...

Ειναι πολύ ενδιαφέρων αυτά που διάβασα. Εμένα η μόνη συμπεριφορά ζώου που με εχει προβληματίση, είναι η συμπεριφορά των σκύλων απέναντή μου. Εχω μεγάλη φοβία και βλέπω οτι εχουν μια επιθετική στάση απέναντή μου, γριλίζουν και αγριέβουν (2 με εχουν δαγκώσει). Μου ειπε κάποιος οτι μυριζουν την φοβία μου και νομίζουν οτι πάω να τους κάνω κακό. Αυτό πολύ με εχει προβληματίση, μιας και δεν θέλω με τίποτα , να τους κάνω κακό. Προσπαθώ να μην δείχνω την φοβία μου, αλλά δεν τα καταφέρνω με τίποτα . Ετσι, το θυμήθηκα τώρα και το γραφω. Καλησπέρα.

Ελενα καπακιώτου said...

Φοιβο τα θεματα αυτα
μου αρεσουν πολυ...

ναι πιστευω
πως τα ζωα καταλαμβαινουν
και νιωθουν πολλα...

και μακαρι
να μπορουσαν να μιλησουν....

η διαφορα που εχουν
με τους ανθρωπους
ειναι οτι εμεις μιλαμε...
εχουμε γραπτο λογο...
και ειμαστε και εφευρετες....
αυτα απο μενα.....

Adamantia said...

Eξαιρετικά ενδιαφέρον κυρίως όταν σκεφτείς πόσο η ηθική και κυρίως η αλληλεγγύη έχει χαθεί απ΄το δικό μας θαυμαστό βασίλειο των ανθρώπων..
Φιλιά πολλά Φοίβο μου!

Phivos Nicolaides said...

@ xristina. Είναι γεγονός ότι, όταν εκπέμπουμε φοβία (αρνητισμό) τότε τα ζώα, ιδιαίτερα τα σκυλιά κρατούν αμυντική στάση.

@ zinaa kapa. Χαίρομαι ιδιαίτερα που σου αρέσουν τέτοια θέματα.

@ Adamantia. Όπως, ακριβώς το λες Αδαμαντία μου. Η χαμένη ηθική του θαυμαστού (ζωώδους) βασιλείου μας...

Julie ScottsdaleDailyPhoto.com said...

a powerful photo

Μάτα said...

Ετσι είναι.Τα ζώα σκοτώνουν μόνο για να επιβιώσουν,ενώ ο άνθρωπος...
Φιλιά!

Phivos Nicolaides said...

@ Julie ScottsdaleDailyPhoto.com. Thank you dear Julie.

@ Μάτα. Έχεις δίκαιο καλή μου Μάτα!

stalamatia said...

Xαίρομαι για το είδος μου,τουλάχιστο έχω κάποιες ηθικές αξίες !!!!!Επιτέλους κάποιος να μας δικαιώσει και μας τα ζώα.Πολλά φιλιά.

zeidoron dtsoukas said...

Αγαπηητέ Φοίβο από την εμπειρία μου με σκυλιά,γάτες,καναρίνια και χελώνες μπορώ να σε διαβεβαιώσω ότι έχουν σίγουρα νοημοσύνη και αισθήματα!
Και το βίντεο της Αγαπητής Γλαρένιας βεβαιώνει τα περί νοημοσύνης,αισθημάτων και ηθικής θα έλεγα απόλυτα.
Καλό βράδυ!

Evie said...

Αγαπητέ Φοίβο την Καλησπέρα μου από Τορόντο.

Με ευχαρίστησε ιδιαίτερα το άρθρο περί αισθήματος των ζώων. Εύχομαι να έγραφαν κι άλλα τόσα για τα ζώα να πληροφορηθεί ο κόσμος κ ίσως να τα εκτιμά κ να τους φέρονται με ανθρωπιά κι όχι με τέτοιο μίσος, απανθρωπιά που καθημερινός βλέπω στην Ελληνική κοινωνία αλλά πολλές φορές κι εδω.

Από επιστημονική πείρα επιβεβαιώνω ότι πράγματι όλα τα ζώα εκδηλώνουν τέτοιες συμπεριφορές τις οποίες όχι όλοι μας αντιλαμβανόμαστε το ίδιο η κι όλες τις φορές.
Όταν υπάρχει ιδιαιτέρα συνεννόηση μεταξύ ανθρώπου κ ζώου μπορεί να είναι κ τηλεπαθητική.
Το ζώο έχει ίδια αισθήματα όπως ο άνθρωπος κι ας μην θέλουν πολλοί να το πιστέψουν.

Φοίβο ωραιότατο σκυλάκι ο Βuddy κ αναγνωρίζω καλά την αγάπη αυτή.
Χάιδεψε του την κοιλίτσα κι από εμένα.

Καλή σας νύχτα.

Phivos Nicolaides said...

@ stalamatia. Μαζί σου κι εγώ, ως ΄ζώο' σε ακολουθώ στις σκέψεις σου!

@ zeidoron. Και οι δικές μου εμπειρίες είναι ανάλογες με τις δικές σου.

@ Evie. Καλησπέρα από Λευκωσία αγαπητή μου Εύη. Χαίρομαι που σου άρεσε το άρθρο και το βρήκες ενδιαφέρον. Ο Buddy σ' ευχαριστεί ιδιαιτέρως!